Znaczenie dolin rzecznych dla awifauny
Doliny rzeczne stanowią jedne z najcenniejszych ekosystemów lądowych, mają także ogromne znaczenie w utrzymaniu bioróżnorodności. Są to miejsca, gdzie gniazduje znaczny odsetek gatunków ptaków lęgowych występujących w Polsce, a także obszary kluczowe dla ptaków migrujących, oferujące przystanki i żerowiska podczas wędrówek. Bogactwo przyrodnicze dolin rzecznych wynika z ich złożonej struktury siedliskowej, obejmującej tereny podmokłe, łąki, lasy nadrzeczne oraz otwarte przestrzenie, które wspierają szerokie spektrum gatunków.
Obszar badań
W ramach projektu KIK/25 w latach 2012-2016 przeprowadzono kompleksową inwentaryzację awifauny na obszarze 176 km² dolin rzecznych Lubelszczyzny. Badania objęły lubelski odcinek Bugu oraz doliny Wieprza i Tyśmienicy, cechujące się złożoną strukturą siedliskową i wysoką wartością przyrodniczą. Te rzeki stanowią kluczowe ostoje dla ptaków lęgowych i migrujących, a także miejsca, w których występuje wiele gatunków zagrożonych w skali krajowej i europejskiej.
Metodyka badań
Inwentaryzacja ptaków w dolinach rzecznych była prowadzona przy użyciu metod standardowych w badaniach ornitologicznych, takich jak:
- Liczenia transektowe,
- Mapowanie terytoriów lęgowych,
- Obserwacje żerowiskowe w miejscach koncentracji ptaków migrujących.
Każda z metod pozwalała na precyzyjne określenie liczebności i rozmieszczenia gatunków w badanych dolinach rzecznych. Równolegle gromadzono dane o siedliskach, analizując ich strukturę i stopień zachowania.
Wyniki badań
Charakterystyka siedlisk
W dolinach Bugu, Wieprza i Tyśmienicy występują złożone mozaiki siedlisk obejmujące rozległe łąki, torfowiska, lasy nadrzeczne oraz starorzecza. Bogactwo siedlisk sprawia, że doliny te są miejscami występowania licznych gatunków ptaków, takich jak będące symbolem rzek bocian biały (Ciconia ciconia), derkacz (Crex crex), a także gatunki zagrożone, jak rybitwa białoczelna (Sterna albifrons).
Zmiany liczebności i zagrożenia
Analiza wyników wskazała na znaczące zmiany w liczebności wielu gatunków ptaków w badanych dolinach rzecznych. Wpływ na te zmiany mają czynniki takie jak:
- Intensyfikacja rolnictwa, w tym osuszanie terenów podmokłych,
- Fragmentacja siedlisk spowodowana rozwojem infrastruktury,
- Presja turystyczna i rekreacyjna.
Formy ochrony
Wyniki badań podkreślają konieczność wdrożenia działań ochronnych, takich jak:
- Utworzenie stref ochronnych wokół kluczowych siedlisk ptaków,
- Promowanie praktyk rolniczych sprzyjających zachowaniu bioróżnorodności,
- Monitorowanie liczebności ptaków jako element długoterminowych programów ochronnych.
Wnioski z badań
Publikacja pt. „Ptaki wybranych dolin rzecznych Lubelszczyzny” szczegółowo omawia wyniki badań oraz proponuje założenia Planów Zadań Ochronnych dla dolin Bugu, Wieprza i Tyśmienicy. Zawiera również wskazówki dotyczące wdrażania programów rolnośrodowiskowych w tych obszarach, podkreślając rolę zintegrowanych działań w ochronie awifauny dolin rzecznych.
Dolina Bugu, Wieprza i Tyśmienicy pozostają nie tylko cennymi ostojami przyrody, ale także ważnymi elementami krajobrazu kulturowego Lubelszczyzny, wymagającymi troski i wsparcia dla zachowania ich wyjątkowego bogactwa przyrodniczego.
