Definicja i cele programu rolnośrodowiskowego
Program rolnośrodowiskowy to jedno z najważniejszych narzędzi wspierających z równoważone zarządzanie rolnictwem, realizowane w ramach polityki Unii Europejskiej. W kolejnych okresach programowania obejmował lata 2004–2006, 2007–2013 oraz 2014–2020, z każdym etapem rozwijającym i dostosowującym działania do aktualnych potrzeb środowiskowych i rolniczych. Program ma na celu wspieranie działań rolników na rzecz ochrony środowiska, zachowania bioróżnorodności oraz promowania zintegrowanego, zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi.
Zasady funkcjonowania programu rolnośrodowiskowego
Program opiera się na wprowadzaniu w gospodarstwach rolnych działań sprzyjających zachowaniu cennych siedlisk przyrodniczych, ochronie gleb i wód, zachowaniu lokalnych ras zwierząt gospodarskich i odmian roślin uprawnych, a także na promowaniu praktyk przyjaznych dla środowiska.
Działania te realizowane są w formie pakietów rolnośrodowiskowych, z których każdy może być podzielony na warianty dostosowane do specyficznych warunków gospodarstw oraz potrzeb przyrodniczych danego regionu. Uczestnictwo w programie jest dobrowolne, a rolnicy są wynagradzani za wdrożenie i utrzymanie określonych praktyk przez ustalony okres.
Struktura programu
Program składa się z następujących elementów:
- Pakiety rolnośrodowiskowe – podstawowe jednostki programu, obejmujące grupy działań skoncentrowanych na ochronie środowiska i zachowaniu bioróżnorodności. Przykładowe pakiety obejmują:
- Ochrona siedlisk lęgowych ptaków,
- Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych,
- Ochrona gleb i wód.
- Warianty rolnośrodowiskowe – bardziej szczegółowe działania w ramach pakietów, takie jak specyficzne sposoby koszenia łąk, pozostawianie miedz czy tworzenie pasów kwietnych.
Korzyści dla środowiska i rolnictwa
Zachowanie bioróżnorodności
Program rolnośrodowiskowy odgrywa kluczową rolę w ochronie i odbudowie siedlisk rolniczych, w tym terenów łąkowych, torfowisk, pastwisk oraz innych obszarów użytkowanych rolniczo. Wprowadzenie praktyk takich jak ekstensywne koszenie czy stosowanie płodozmianu sprzyja zachowaniu różnorodności gatunkowej flory i fauny.
Ochrona gleb i wód
Działania skupiające się na odpowiednim gospodarowaniu glebami i ochronie wód obejmują m.in. ograniczenie erozji gleby, poprawę jej struktury oraz zmniejszenie zanieczyszczenia wód substancjami biogennymi. Program wspiera rolników w stosowaniu technik minimalizujących negatywny wpływ rolnictwa na zasoby wodne.
Zachowanie lokalnych ras i odmian
W ramach programu promuje się ochronę zagrożonych ras zwierząt gospodarskich oraz lokalnych odmian roślin, które są integralną częścią dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego obszarów wiejskich. Ochrona tych zasobów genetycznych ma fundamentalne znaczenie dla długoterminowej równowagi ekologicznej i zapewnienia trwałości produkcji rolnej.
Przykłady dobrych praktyk
- Tworzenie pasów kwietnych – wspiera populacje owadów zapylających i drobnych zwierząt.
- Ekstensywne koszenie – sprzyja ptakom lęgowym, takim jak czajka czy skowronek, zapewniając im odpowiednie warunki do rozrodu.
- Ograniczenie stosowania chemikalów – pozwala na odbudowę różnorodności biologicznej w glebie i otoczeniu upraw.
Znaczenie programu dla obszarów wiejskich
Program rolnośrodowiskowy wspiera rozwój obszarów wiejskich poprzez poprawę ich atrakcyjności przyrodniczej i krajobrazowej. Wprowadzenie praktyk zintegrowanych z ochroną przyrody pozwala na zachowanie tradycyjnego charakteru rolnictwa, jednocześnie podnosząc jakość środowiska, w którym działają rolnicy.
